Streptococws A (strep A), y Dwymyn Goch ac iGAS

Mae Iechyd Cyhoeddus Cymru yn atgoffa rhieni bod achosion o haint streptococol grŵp A ymledol (iGAS) yn parhau i fod yn brin yng Nghymru, a bod gan blant risg isel iawn o ddal y clefyd.

Yn y rhan fwyaf o achosion, mae haint â streptococol A yn achosi'r dwymyn goch, salwch ysgafn fel arfer.

Cwestiynau Cyffredin (FAQs)

Beth yw Strep A, Scarlet Fever ac iGAS?

Mae haint streptococol Grŵp A (GAS) yn grŵp o facteria sy'n achosi heintiau yn y gwddf a'r croen.
Mae’r dwymyn goch yn haint heintus a achosir gan haint streptococol Grŵp A sy’n effeithio’n bennaf ar blant ifanc. Mae'n hawdd ei drin â gwrthfiotigau.
Weithiau gall clefyd GAS difrifol ddigwydd pan fydd bacteria yn mynd i mewn i rannau o'r corff lle nad yw bacteria fel arfer i'w cael, fel y gwaed, y cyhyrau neu'r ysgyfaint. Gelwir yr heintiau hyn yn glefyd Streptococol Grŵp A ymledol (iGAS) a gallant gynnwys cyflyrau difrifol, megis syndrom sioc wenwynig.

Pam mae clefyd Streptococol Grŵp A ymledol yn digwydd?

Mae heintiau GAS ymledol yn digwydd pan fydd y bacteria yn mynd heibio i amddiffynfeydd y person sydd wedi'i heintio. Gall hyn ddigwydd pan fydd gan berson friwiau neu doriadau eraill yn y croen sy’n caniatáu i’r bacteria fynd i mewn i’r meinwe, neu pan fydd gallu’r person i frwydro yn erbyn yr haint yn lleihau oherwydd salwch cronig neu salwch sy’n effeithio ar y system imiwnedd.

Pam rydyn ni'n gweld cynnydd yn nifer yr achosion o'r dwymyn goch ac iGAS?

Rydym yn gweld cynnydd yn nifer yr achosion o'r dwymyn goch eleni ac mae'n cyflwyno'i hun yn gynt nag arfer. Mae hyn yn debygol o fod o ganlyniad i’r ffaith bod plant yn fwy ynysig yn ystod pandemig y Coronafeirws, a nawr yn ôl mewn lleoliadau cymdeithasol yn amlach. Gall cynnydd mewn achosion o'r Dwymyn Goch arwain at fwy o achosion o'r iGAS llawer prinnach.

A ddylwn i fod yn bryderus?

Er ein bod yn deall bod rhieni’n debygol o gael eu poeni gan adroddiadau y maent yn eu gweld yn ymwneud ag iGAS, mae achosion o haint streptococol grŵp A ymledol (iGAS) yn parhau i fod yn brin yng Nghymru, ac mae gan blant risg isel iawn o ddal y clefyd.

Yn y rhan fwyaf o achosion, mae haint â bacteria streptococol A yn achosi'r dwymyn goch, salwch ysgafn fel arfer.

Mae symptomau annwyd a ffliw yn gyffredin iawn yr adeg hon o'r flwyddyn, yn enwedig ymhlith plant. Bydd gan y rhan fwyaf o blant â'r symptomau hyn firws tymhorol cyffredin, y gellir ei drin trwy gadw'r plentyn wedi'i hydradu, a chyda pharasetamol.

Efallai y bydd rhai plant sydd â symptomau tebyg i annwyd a ffliw - dolur gwddf, cur pen, twymyn - yn profi rhai o symptomau cynnar y dwymyn goch, sydd hefyd yn cylchredeg yr adeg hon o'r flwyddyn. Bydd y plant hyn yn mynd ymlaen i ddatblygu symptomau penodol y dwymyn goch, gan gynnwys brech mân-goch pinc sy’n teimlo fel papur tywod i’w gyffwrdd, a dylai rhieni gysylltu â’u meddyg teulu os ydynt yn gweld y symptomau hyn.

Er bod y dwymyn goch yn peri mwy o bryder nag annwyd, mae'n dal fel arfer yn salwch ysgafn y bydd y rhan fwyaf o blant yn gwella ohono heb gymhlethdodau, yn enwedig os caiff y cyflwr ei drin yn iawn â gwrthfiotigau.

Mewn achosion prin iawn, gall haint streptococol grŵp A achosi iGAS, cymhlethdod prin sy’n effeithio ar lai nag 20 o blant yng Nghymru bob blwyddyn. Er bod iGAS yn gyflwr sy'n peri pryder, bydd mwyafrif y plant hyn yn gwella gyda thriniaeth briodol.

Y peth gorau y gall rhieni ei wneud yw darparu’r gofal y byddent fel arfer yn ei ddarparu i blentyn â symptomau tebyg i annwyd a ffliw, ond ymgyfarwyddo â symptomau’r dwymyn goch ac iGAS fel rhagofal.

Beth yw symptomau'r dwymyn goch?

Mae symptomau'r dwymyn goch yn cynnwys dolur gwddf, cur pen, twymyn, cyfog a chwydu. Dilynir hyn gan frech goch fân, sydd fel arfer yn ymddangos gyntaf ar y frest a'r stumog, gan ledaenu'n gyflym i rannau eraill o'r corff. Efallai na fydd gan blant hŷn y frech.

Ar groen sydd â phigmentau mwy tywyll, efallai y bydd y frech ysgarlad yn anoddach i'w gweld, ond dylai deimlo fel 'papur tywod'. Gall yr wyneb fod yn goch ond yn welw o gwmpas y geg.

Beth ddylai rhieni ei wneud os yw eu plentyn yn dangos symptomau'r dwymyn goch?

Cynghorir rhieni sy’n amau bod gan eu plentyn symptomau’r dwymyn goch y dylent:

Ewch i weld eu meddyg teulu neu cysylltwch â GIG 111 cyn gynted â phosibl
Sicrhewch fod eu plentyn yn cymryd y cwrs llawn o unrhyw wrthfiotigau a ragnodir gan y meddyg
Cadwch eu plentyn gartref, i ffwrdd o'r feithrinfa, yr ysgol neu'r gwaith a dilynwch unrhyw ganllawiau a ddarperir gan eu meddyg teulu ar ba mor hir y dylent aros yn absennol o'r lleoliadau hyn.

Beth yw symptomau iGAS?

Twymyn (tymheredd uchel uwchlaw 38°C)
Poenau cyhyrau difrifol
Tynerwch cyhyrau lleoledig
Cochni ar safle clwyf.

Beth ddylwn i ei wneud os yw fy mhlentyn yn dangos symptomau iGAS?

Mae rhieni'n cael eu cynghori i gysylltu â'u meddyg teulu neu gael cyngor meddygol ar unwaith os ydynt yn meddwl bod gan eu plentyn unrhyw arwyddion a symptomau clefyd iGAS.